بهشت زهرا

بهشت زهرا گورستانی بزرگ در جنوب تهران است که در پی سازمان‌دهی گورستان‌های پایتخت در سال ۱۳۴۹ش مورد بهره‌برداری قرار گرفت. این قبرستان به مروز زمان گسترش یافت و با تغییر نام به «سازمان بهشت زهرا(س)» دارای بخش‌ها و واحدهای گوناگون شد. بخش وسیعی از بهشت زهرا محل دفن شهدای جمهوری اسلامی ایران است و یادمان‌هایی نیز در آن احداث شده است. مرقد امام خمینی در غرب بهشت زهرا قرار دارد.

تاریخچه

طراحی گورستان بهشت زهرا در سال ۱۳۴۵ش برای پایان‌دادن تعدد قبرستان‌های پایتخت و ایجاد سازمانی واحد برای خدمات لازم و دقیق بر موازین شرعی و بهداشتی در جنوب تهران در قطعه‌زمینی به وسعت ۳۱۴ هکتار در مسیر تهران-قم احداث شد و در سال ۱۳۴۹ش مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در بهمن‌ سال ۱۳۷۶ش حدود ۱۱۰ هکتار زمین در ناحیه شمال و شمال شرق بهشت زهرا(س)، به آن اضافه شد. در سال ۱۳۸۷ش قطعه زمین دیگری به وسعت ۱۶۰ هکتار در بخش شرقی آرامستان و در محدوده باقرشهر و کهریزک به آن اضافه شد.

سازمان بهشت زهرا

با گذشت زمان و تغییر شرایط اجتماعی و اقتصادی و تصویب اسانامه جدید گورستان‌های شهر تهران در وزارت کشور ایران در سال ۱۳۶۹ش نام آن به «سازمان بهشت زهرا(س)» تغییر کرد.

توسعه و گسترش

پس از انقلاب اسلامی ایران و با گسترش شهر تهران، فعالیت سازمان بهشت زهرا نیز توسعه یافت و واحدها و بخش خدماتی متعددی ایجاد گردید. بخش وسیعی از بهشت زهرا در سال‌های نخستین جنگ ایران و عراق به سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران واگذار شد که محل دفن شهدا گردید و امروزه به «گلزار شهدا» مشهور است.

قطعات مهم بهشت زهرا

برخی از قطعات مهم بهشت‌زهرا چنین است:

قطعه ۴۴

بیش از ۴ هزار شهید گمنام در بهشت زهرا مدفن دارند. مزار ۲ هزار و ۵۰۰ نفر از آن‌ها در قطعه ۴۴ است. قبور این قطعه به صورت یکدست است. روی همه قبور فرزند روح الله درج شده است.

قطعه ۵۰

این قطعه واقع در حدفاصل دو خیابان لاله ۴ و لاله ۶ قرار گرفته است. بخشی از قطعه ۵۰، مزار تعدادی از شهدای مدافع حرم است که به شهدای خان طومان مشهور هستند. دی ماه ۹۴ بود که ۱۳ نفر از نیروهای یگان ویژه فاتحین تهران در منطقه خان طومان سوریه به جمع شهدای مدافع حرم پیوستند. در بخش دیگری از این قطعه شهدای آتش نشان آرام گرفته‌اند. در صبح روز پنجشنبه ۳۰ دی ۱۳۹۵ ساختمان پلاسکو دچار حریق شد. در پی وقوع این آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو به‌طور کامل فرو ریخت. ساختمان پلاسکو در حالی پس از ۳٫۵ ساعت سوختن، فروریخت که تعداد زیادی مأمور آتش‌نشانی در حال مهار آتش‌سوزی، در بیرون و داخل ساختمان بودند و عده‌ای از آن‌ها زیر آوارِ ناشی از فروریختن ساختمان ماندند.

همچنین در این قطعه شهدای مدافع حرم فاطمیون و زینبیون، شهدای ترور مجلس، شهدای مدافع حرم ارتش و سپاه و بسیج، شهدای هشت سال دفاع مقدس، شهدای رسانه، شهدای منا، شهدای یگان صابرین و مدافعان وطن آرمیده‌اند.

قطعه ۲۹

این قطعه، مدفن بسیاری از مسئولان، دیپلمات‌ها و نظامیان بلندپایه و افراد سرشناس است که در مدت انقلاب اسلامی ایران جان خود را از دست داده‌اند. قبر شهید علی صیاد شیرازی و سید مرتضی آوینی در این قطعه قرار دارد. همچنین در این قطعه یادبودهایی برای شهید احمد کاظمی، شهید سعید سیاح طاهری و... وجود دارد. قبر دیپلمات‌های کشته شده در حادثه تروریستی مزارشریف نیز در این قطعه است.

قطعه ۳۳

در این قطعه، تعدادی از مبارزان مشهور که در درگیری با حکومت شاهنشاهی پهلوی کشته شده یا در زندان زمان پهلوی اعدام شدند، به‌خاک سپرده شده‌اند.

قطعه ۲۴

در این قطعه، بسیاری از فرماندهان شهید جنگ ایران و عراق مدفون شده‌اند.

یادمان‌ها

برخی از یادمان‌های ساخته‌شده در بهشت زهرا عبارتند از:

• بنای یادمان جایگاه سخنرانی امام خمینی در ۱۲ بهمن سال ۱۳۵۷ش، که در قطعه ۱۷ قرار دارد.
• بنای یادبود آرامگاه شهدای حادثه هفتم تیر در قطعهٔ ۲۴ و آرامگاه حضرت امام خمینی در غرب بهشت زهرا قرار دارد.
• بنای یادبود شهدای حج خونین (قتل‌عام حاجیان در سال ۱۳۶۶ش توسط آل سعود)، که در قطعه ۲۶ قرار دارد.

پانویس

منابع

• «بهشت زهرا(س) و آمارهایی که محرمانه مانده است!». خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۱۶ آبان ۱۳۹۱ش.
• «چه کسی به داد مشکلات قطعه ۵۰ گلزار شهدا می‌رسد؟». خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۱۵ آبان ۱۳۹۸ش.
• خاوری، حاجیه خان، بهشت زهرا(س)، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاددائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۷ش.
• «راهنمای مزارگردی در قطعه شهدای بهشت‌ زهرا»، پایگاه اطلاع‌رسانی گلزار شهدای تهران، تاریخ انتشار: ۱۴ مهر ۱۳۹۸ش.
• ، سایت سازمان بهشت زهرا، تاریخ بازدید: ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ش.
• «یادمان سخنرانی تاریخی حضرت امام خمینی(رحمت الله علیه)رونمایی شد/ بهشت زهرا(سلام الله علیها)اولین پایگاه مردمی فرماندهی انقلاب» ‎(فارسی)‎. شهرداری تهران.